Όταν το 1960 ιδρύθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία, ο τότε Πρόεδρος Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄ όρισε την πενταμελή Ελληνική Κοινοτική Συνέλευση, επιτροπή η οποία ήταν υπεύθυνη για τα θέματα παιδείας και εκπαίδευσης. Μέχρι και το 1965, οπότε και ιδρύθηκε το Υπουργείο Παιδείας, η εκπαίδευση δεν ανήκε στη σφαίρα δικαιοδοσίας του κράτους.

Μόλις έναν χρόνο μετά τη σύσταση του κράτους, κατά το 1961 και 1962, οι καθηγητές της Μέσης Εκπαίδευσης κατήλθαν σε απεργίες διαμαρτυρόμενοι για τη μισθολογική τους κατάσταση. Η ΠΟΕΔ, τότε, αρκέστηκε στο να τηρήσει στάση ουδετερότητας. Η πρώτη μεγάλη κρίση στην εκπαίδευση (όπως κι άλλες μεγάλες κρίσεις) εκδηλώθηκε το 1963, με αφορμή την ψήφιση του περί Διδασκάλων και Καθηγητών Νόμου, που προέβλεπε, μεταξύ άλλων, μείωση μισθών. Η κυβέρνηση μπορεί να προωθούσε εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις (βλέπε «εξορθολογισμό»), ωστόσο λογάριαζε χωρίς τον ξενοδόχο· οι εκπαιδευτικοί δεν έμειναν ιδιαίτερα ικανοποιημένοι με το περιεχόμενο. Τον Νοέμβριο του 1963, συσπειρωμένοι για πρώτη φορά, ΟΕΛΜΕΚ, ΟΛΤΕΚ και ΠΟΕΔ αποφάσισαν να κατέλθουν σε παγκύπρια απεργία διαρκείας, με κύριο αίτημα τη ρύθμιση του συνταξιοδοτικού. Η απεργία διήρκησε δώδεκα ημέρες και έληξε μετά από έντονες διαβουλεύσεις και την εμπλοκή του Προέδρου της Δημοκρατίας. Το συμβάν στάθηκε αφορμή για επίσκεψη στο νησί επιτροπής από την Ελλάδα, η οποία, αξιολογώντας την κατάσταση, εντόπισε όντως προβλήματα με το θέμα των μισθών και των συντάξεων, τα οποία ήταν εμφανώς μειωμένα σε σύγκριση με την Ελλάδα του τότε. Οι εκπαιδευτικοί πέτυχαν νίκη, αφού η θέση τους ταυτίστηκε πλήρως με εκείνη των συναδέλφων τους στην Ελλάδα.

Τα σύννεφα, όμως, δεν άργησαν να ξαναπυκνώσουν. Στις αρχές του 1967, οι εκπαιδευτικοί βρέθηκαν σε διάλογο με την κυβέρνηση, έχοντας τα εξής αιτήματα:

1. Αναγνώριση όλων των χρόνων υπηρεσίας τους για τη σύνταξη
2. Επαναφορά των μισθολογικών κλιμάκων του 1962
3. Εκπαιδευτική νομοθεσία που να προνοεί για διορισμούς, κατατάξεις, ώρες διδασκαλίας, μεταθέσεις, προαγωγές, αφυπηρετήσεις, διακοπές, εορτολόγιο, υποτροφίες, άδειες απουσίας δι’ ασθένεια και περικοπή μισθού εγκύων καθηγητριών
4. Τη μονιμότητά τους και τη συμπερίληψη του κλάδου τους στο Δημόσιο
5. Κατάργηση Γ΄ βαθμίδας των καθηγητών και προαγωγή από τη Β΄ βαθμίδα στην Α΄ μετά από δεκαετή υπηρεσία

Με την έναρξη του νέου σχολικού έτους, τα πράγματα στράβωσαν, αφού όλα τα αιτήματα των εκπαιδευτικών πλην του συνταξιοδοτικού απορρίφτηκαν. Η απόφαση για απεργιακά μέτρα πάρθηκε μία μόλις βδομάδα αργότερα με μυστική ψηφοφορία. Από τα 700 μέλη της ΟΕΛΜΕΚ, προσήλθαν στις κάλπες 457, εκ των οποίων 428 ψήφισαν υπέρ. Η απεργία που ξεκίνησε στις 25 Σεπτεμβρίου κρίθηκε ως «επιτυχέστατη»· η μη προσέλευση των καθηγητών στα σχολεία ανήλθε στο 100%. Μαζί με τους καθηγητές Μέσης απήργησαν και οι καθηγητές των Τεχνικών Σχολών, οι οποίοι υπάγονταν στην ΠΑΣΥΔΥ, καθώς και 2.200 διδάσκαλοι.  Το συμβούλιο της ΠΟΕΛΙΜΕ (Παγκύπρια Οργάνωση Ελλήνων Λειτουργών Ιδιωτικών Σχολών Μέσης Εκπαίδευσης), η Σχολή Μιτσή, η ΠΑΣΥΔΥ και διάφοροι Σύλλογοι Γονέων, Σχολικές Εφορίες και τα μέλη του καθηγητικού συλλόγου της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Κύπρου εξέφρασαν τη συμπαράστασή τους στην ΟΕΛΜΕΚ.

Ρίχνοντας λάδι στη φωτιά, ο Μακάριος δήλωνε πως η Κυβέρνηση δεν θα συζητούσε οτιδήποτε εν μέσω απεργίας. ΣΕΚ και ΠΕΟ προσφέρθηκαν να αναλάβουν ρόλο διαμεσολαβητή, παρότι θεωρούσαν πως οι εκπαιδευτικοί έπρεπε να αναστείλουν τα απεργιακά μέτρα για να ξεκινήσει διάλογος.  Και πάνω που η κυβέρνηση φάνηκε να αποδέχεται τα αιτήματα για επιστροφή στις μισθολογικές κλίμακες προ του 1963 και μείωση του διδακτικού χρόνου, τα (ξανα)έχασαν ως προς την καταβολή των ημερομίσθιων κατά τη διάρκεια της απεργίας.

Στις 11 Οκτωβρίου, και αφού διαβεβαιώθηκαν ότι θα πληρώνονταν, φτάνει να αναπληρωνόταν ο χαμένος χρόνος, οι καθηγητές επέστρεψαν στα σχολεία. Σε συνάντηση του Μακαρίου με την ΟΕΛΜΕΚ και την ΟΛΤΕΚ συμφωνήθηκε ότι θα ετοιμαστεί νομοσχέδιο για τη νομική θέση των καθηγητών, το συνταξιοδοτικό και το θέμα της εκπαιδευτικής νομοθεσίας, ενώ θα εξεταζόταν περαιτέρω το θέμα της κατάργησης της Γ΄ βαθμίδας. Με το πέρας ορισμένων μηνών, και αφού άρχισε να γίνεται αντιληπτό ότι η κυβέρνηση κωλυσιεργούσε, τα πράγματα οδηγήθηκαν σε νέα κρίση.

Μαρία Χριστοδούλου

Υ.Γ.: Όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν.