Το πλήθος των πτυχίων, μεταπτυχιακών και διδακτορικών τίτλων που αποκτώνται με συχνότητα ίση με τις γεννήσεις παιδιών στον δυτικό κόσμο ή οι υπεράριθμοι ψηλοί βαθμοί στους ελέγχους των μαθητών Μέσης Εκπαίδευσης μοιάζουν πλέον με εκφράσεις προπαγάνδας των επίσημων Αρχών, που προσπαθούν να χρυσώσουν μια πασιφανή και γενικευμένη αρνητική πραγματικότητα: την παρακμή της κριτικής διάνοιας και την απονοηματοδότηση της γλώσσας. Με άλλα λόγια, την αποτυχία της σύγχρονης εκπαίδευσης να παραγάγει ανθρώπους με παιδεία, δηλαδή «ικανούς να συλλάβουν σε ποιον κόσμο ζούμε, τι μας γίνεται, πού βαδίζει ο κόσμος μας, πού πρέπει να αλλάξει και άρα τι θέλουμε». Η αποτυχία αυτή του σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος δεν είναι άσχετη με τη γενική κίνηση των κοινωνιών μας και σίγουρα δεν είναι απλώς αποτέλεσμα των «ατυχών» εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων που έγιναν τις τελευταίες δεκαετίες. Αντιθέτως, η παρούσα πρόοδος της αμάθειας έχει αποβεί αναγκαία συνθήκη της ίδιας της καπιταλιστικής ανάπτυξής των δυτικών κοινωνιών.

Κάποια στιγμή στον 21ο αιώνα, βάσει της τεχνολογικής εξέλιξης –ρομποτικής κ.λπ.–, υποστηρίζεται από πολιτικούς και οικονομικούς ηγέτες που αυτοπροσδιορίζονται ως «ελίτ του κόσμου» ότι το 80% του πληθυσμού της γης θα είναι περιττό για την παραγωγική διαδικασία. Αυτομάτως διερωτάται κανείς τι θα γίνει με αυτό το «ανθρώπινο περίσσευμα». Οι «ελίτ», όμως, που είναι πάντα ένα βήμα μπροστά, έχουν και γι’ αυτό την απάντηση: «tittytainment», που σε ελεύθερη μετάφραση θα πει «βυζοθεάματα», κατ’ αντιστοιχία του «άρτος και θεάματα». Ένας συνδυασμός εθιστικής αποβλάκωσης με μια σχετικά επαρκή διατροφή θα είναι το πλαίσιο ζωής για τους μετανεωτερικούς απογόνους των «Αθλίων» του Ουγκώ.

Συνεπώς, το σχολείο του «ανθρώπινου περισσεύματος» πρέπει με κάθε δυνατό τρόπο να σχετιστεί αρμονικά με το «tittytainment» και να διδάσκει την αμάθεια – ή, καλύτερα, αυτό που έλεγε ο Γκυ Ντεμπόρ τη «διάλυση της λογικής». Οι βασικές προϋποθέσεις για τη μετατροπή του σχολείου σε εκκολαπτήριο αποβλακωμένων καταναλωτών είναι δύο: 1) Η μετατροπή των διδασκόντων από κατά τεκμήριον φορείς και πομπούς γνώσεων σε υπεύθυνους δραστηριοτήτων, παιδαγωγικών εκδρομών, συζητήσεων υπό το μοντέλο των τολκ σόου. Επίσης, η κατά γράμμα υιοθέτηση από τους δασκάλους των οδηγιών της «πεφωτισμένης δεσποτείας» των εμπειρογνωμόνων των επιστημών της εκπαίδευσης. 2) Η μετατροπή του σχολείου σε δημόσιο χώρο φύλαξης των παιδιών και ταυτόχρονα χώρο ανοιχτό σε όλους και σε όλα, ακόμη και στα πολιτιστικά εμπορεύματα τα οποία οι πολυεθνικές, ως εταίροι της διδακτικής πράξης πλέον, θα κρίνουν ότι είναι θαυμάσιο να πουλήσουν στους διάφορους συμμετέχοντες.

Κομβικής σημασίας μηχανισμός για τη διδασκαλία της αμάθειας είναι ο κατακερματισμός της γνώσης και η υποχώρησή της έναντι της πληροφορίας. Παράγωγο του οποίου είναι οι στρατιές των «υπερεξειδικευμένων αναλφάβητων». Και επειδή ακριβώς το μέλλον είναι εδώ, έτσι εξηγείται η αντικατάσταση της πολιτικής αγωγής από την πολιτική εκγύμναση, που σε επίπεδο προσώπων σημαίνει την μετατροπή του «πολίτη» σε «καταναλωτή νομικών ρυθμίσεων», δηλαδή σε δικομανή ή αδιάλλακτο παπαγάλο του πολιτικά ορθού λόγου.

Χρίστος Πέτρου

Υ.Γ.: Το 2002 είχε κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βιβλιόραμα Η εκπαίδευση της αμάθειας του Γάλλου φιλοσόφου Ζαν Κλωντ Μισεά, με επίμετρο του μεταφραστή Άγγελου Ελεφάντη. Το πιο πάνω κείμενο είναι μια περίληψη –εκ των πραγμάτων ελλιπής– της κεντρικής σκέψης του Μισεά για το σύγχρονο σχολείο και τους σκοπούς που αυτό υπηρετεί. Φαίνεται μάλιστα ότι σε Ελλάδα και Κύπρο η ζοφερή εκπαιδευτική επικαιρότητα καθιστά επιτακτική την ανάγνωση της Εκπαίδευσης της αμάθειας, για όποιον πραγματικά καταλαβαίνει ότι η κρίση στην παιδεία είναι πολύ βαθύτερη από τα συνδικαλιστικά τερτίπια των δασκαλοπατέρων και τους αυταρχισμούς του Χαμπιαούρη.